Tien maanden geleden was Bart, haar man van 89, plotseling overleden. Dit had Paula niet zien aankomen. Samen met haar en haar dochters Christien en Els heb ik het afscheid voorbereid. Een afscheid met familie en vrienden, Bart was nog altijd actief in een club van moestuinhouders. Ook kende hij veel mensen via de kerk. We namen afscheid in een goed bezochte kerkdienst gevolgd door een kort samenzijn met Paula en haar dochters met hun gezinnen in het crematorium.
Na het sterven van haar geliefde Bart deed Paula haar best om door te gaan. Ze miste Bart elke dag, ze had hem nog zo veel te vertellen. Haar leven en levenslust verbleekten, de kleur was verdwenen. De dagen waren lang en haar lichaam begon te haperen, Paula leed aan het leven zoals ze zei. Op een gegeven moment was het alleen wonen niet meer haalbaar en verantwoord, haar dochters vonden een hospice voor haar. Daar, in die liefdevolle omgeving, voelde Paula de koestering van de zorg. De kleur kwam af en toe een beetje terug, maar was niet blijvend. Langzaam gaf haar lichaam het op.
In de vroege ochtend stierf ze, in het bijzijn van haar dochter Els. We kozen dezelfde kist als die van Bart en brachten haar naar huis. Wegens corona overlegden we via de email en via Skype. Het was prettig dat we elkaar al kenden van het afscheid van Bart, dat praatte wat gemakkelijker. In de aula van het crematorium waren achtentwintig stoelen geplaatst op anderhalve meter afstand. De sfeer was informeel en ontspannen, de jongste kleinkinderen beschilderden de vlinders die op de kist waren geschroefd. Muziek en herinneringen wisselden elkaar af, de dominee stond stil bij het leven van Paula. Hij schetste het beeld van een authentieke en lieve vrouw. Woorden droegen bij aan de voelbare verbinding, een lichte sfeer kleurde dit eenvoudige afscheid. Als afsluiting nam ieder afscheid bij de kist en maakte daarna een kort moment van oogcontact met Christien en met Els. Intens, hand op het hart, hun verbinding kwam uit het hart. Stille ontroering.
“Dit, zo in een kleine groep een warm afscheid, dit was echt Paula, onze moeder” zeiden Christien en Els. “Ze zou het niet anders gewild hebben”.
De restricties van de coronatijd worden niet altijd als een beperking ervaren.