In mijn telefonisch nagesprek luister ik naar een verdrietige Esther. Normaal gesproken gaan wij bij de mensen langs voor de nabespreking van het afscheid. Samen terug kijken, luisteren naar eventuele vragen en opmerkingen. Samen deze bijzondere samenwerking afronden. Dat is wat lastig om dit zo per telefoon te bespreken. Esther is heel verdrietig, ze vindt het zo moeilijk om zo veel alleen te zijn. Ze mist Maarten, de man waarmee ze dertig jaar lief en leed deelde. De stoel aan tafel die leeg blijft, het vertrouwde avondeten samen is nu een bordje opschoot en weinig eetlust.
Het afscheid was al zo anders als anders. Met een kleine groep mensen, allemaal op afstand van elkaar. “Terwijl je juist nu zo graag die arm om je heen wilt, je verlangt zo naar troost en getroost worden” zoals Esther het verwoordde. Ik luister en hoor het gemis tussen alle regels door. Zelfs haar beste vriendin kan niet bij haar op bezoek komen. Esther heeft gelukkig wel de nodige contacten met de mensen om haar heen: talloze kaartjes, facetime gesprekjes, Whatsapp berichtjes. Allemaal heel hartelijk en lief, het voelt als verbondenheid maar wel op afstand.
Al pratend zoek ik met haar samen hoe zij dit intense isolement kan overleven, hoe zij kan rouwen. Ze geeft aan dat ze af en toe haar favoriete muziek keihard aanzet of ze maakt een flinke wandeling. Ze voelt dan haar lichaam en dat voelt prettig, ook al wisselen emoties elkaar af. Het helpt haar om beter te slapen.
Wanneer de aanraking en het troostende gebaar niet van de ander kan komen vanwege het virusgevaar, dan is het heel goed mogelijk om jezelf als het ware te omarmen. Handen op je armen en schouders te voelen door aanraking of kleine klopbewegingen. Jezelf te bekrachtigen en te troosten. Ouderen psycholoog Sarah Blom (Tijd voor Max, 1 april 2020) noemt dit ‘jezelf sterk maken’. Je lichaam voelen is je eigen grens voelen. Verdrietige of getraumatiseerde mensen kunnen zichzelf zo verliezen wanneer ze zich zo onbegrensd voelen. Door jezelf te omarmen, door beweging wordt het lichaamsbewustzijn vergroot en neemt de veerkracht toe.
Bel eens wat vaker of stuur een kaartje naar een vriend, vriendin of kennis die iemand verloren heeft. Juist nu.